ĐỨC DATLAI LATMA
VÀ CHỦ NGHĨA QUỐC GIA
Ngô Quốc Sĩ
Chủ nghĩa quốc gia là một cụm từ khá phổ biến, đang đuợc bàn cãi
khá nhiều trước nhu cầu an ninh của Do Thái trong cộng đồng Ả Rập thù nghịch,
trước hiện thực Việt Nam đang bị Trung Quốc đe dọa thôn tính, muốn biến thành một tỉnh bang của thiên triều, và
nhất là trước chủ trương của những người cực đoan đang cố gắng thiết lập một
“Nhà Nước Hồi Giáo”, chống
lại Tây Phương bị gọi là tà đạo hay Satan!
Quan tâm về
hiện thực thù nghịch này, có
người đã hỏi Đức Datlai Latma về chủ nghĩa quốc gia, về lợi ích của nó chống lại những bất lợi hay
khả năng tàn phá của nó thế nào. Đức Đạt Lai Lạt Ma đã trả lời một cách rõ ràng
và đầy tính cách thuyết phục.
Trước hềt, Ngài cho biết,
chủ nghĩa quốc gia tự nó không phải là xấu tự bản chất, mà tốt hay xấu là do người
sử dụng, Ngài giải thích “Tôi không nghĩ rằng chủ nghĩa quốc gia trong tự nó là tàn phá.
Là một thành viên của một quốc gia nào đấy có thể là một bộ phận cảm giác nhận
biết của một người. Do vậy, chủ nghĩa quốc gia có thể hữu ích, cho chúng
ta một cảm nhận thuộc về, và chúng ta có thể có một cảm giác tự hào trong đặc
tính quốc gia của chúng ta. Điều này là tốt. Tôi nghĩ chủ nghĩa quốc
gia như một loại khí cụ hay như khoa học – nếu chúng ta sử dụng khoa học trong
một cách sai lạc, sau đó nó có thể đem thảm họa. Nếu chúng ta sử dụng
nó một cách thích đáng, nó sẽ mang đến lợi ích. Thế nên, nó tùy thuộc vào
việc chúng ta sử dụng nó trong phương pháp đúng đắn hay không.
“Bây giờ
khi chúng ta nói về chủ nghĩa quốc gia, chúng ta đang nói về những sự khác nhau
căn cứ trên đặc tính quốc gia, một phần then chốt mà đấy là những khác biệt
trong di sản văn hóa, và quá khứ lịch sử. Mỗi quốc gia có đặc trưng văn
hóa hay nhóm văn hóa, một di sản văn hóa. Dĩ nhiên, cũng có những biên giới
địa lý giữa các quốc gia. Đấy là một phần của nó. Nhưng tôi nghĩ
văn hóa là vấn đề chính. Và, dĩ nhiên, mỗi cộng đồng phải có quyền để bảo
tồn nền văn hóa của chính họ, kể cả ngôn ngữ, phong tục, và áo quần,v.v…
Đó
là ý nghĩa tích cực của chủ nghĩa quốc gia. Nhưng nhìn về mặt tiêu cực, Đức
Datlai Latma cũng ghi nhận một số khuyết điểm phát xuất tứ óc cực đoan. Theo
ngài, cần phân biệt giữa chủ nghĩa quốc gia lành mạnh và chủ nghĩa quốc gia cực
đoan. Ngài phân tích cặn kẽ:“Ở đây, tôi
muốn phân biệt giữa một chủ nghĩa quốc gia lành mạnh và chủ nghĩa quốc gia cực
đoan. Khi chủ nghĩa quốc gia trở nên cực đoan, nó trở thành một ý tưởng nguy hiểm,
quá mạnh có thể khích động dân chúng tiến hành những hành động khiêu
khích. Điều này có thể xảy ra như thế nào, chúng ta đã thấy một cách rất
rõ ràng trong câu chuyện thảm kịch ở bán đảo Balkan vào cuối thế kỷ hai mươi, với
thuật ngữ ‘làm sạch dân tộc’ và ‘Balkan hóa’ xâm nhập vào ngữ vựng hàng ngày của
chúng ta. Những gì chúng ta chứng kiến trong thảm kịch này là những đặc
tính cực đoan quốc gia đã đưa đến một chu kỳ tội ác của bạo động giữa người
Serbia, Croatia, và Bosnia. Ở đây là một thí dụ về những tác động đặc
tính quốc của con người đã dày xéo những khía cạnh đặc tính quốc gia của dân tộc
khác mà nếu khác đi đã có thể cung ứng một căn bản cho việc đi đến với nhau.”
Từ kinh nghiệm đau xót nói trên, Đức Datlai
Latma đã đưa ra một bài học thiết thực cho thế giới. Đó là cổ võ cho sự đa dạng văn hóa thay cho chủ
nghĩa quốc gia cực đoan như một tình trạng tự cô lập. Ngài khẳng định: “Rõ ràng một bài học quan trọng mà chúng ta
cần học là những đặc tính quốc gia dân tộc rất quan trọng đối với họ và phải
nên tôn trọng. Trong chi tiết, điều này nói với chúng ta là khi những đặc
tính quốc gia dân tộc cùng tồn tại trong một nhóm rộng lớn, cho dù trong một
liên hiệp quốc gia như Liên Hiệp Âu châu, hay một quốc gia riêng lẻ, chúng ta cần
bảo đảm rằng những tính chất quốc gia dân tộc được quan tâm tôn trọng và làm
cho hòa hiệp chân giá trị. Dĩ nhiên, nếu chúng ta có một sự đa dạng văn
hóa khác biệt trong một quốc gia, nhằm để cho tất cả phát triển lớn mạnh, tôi
nghĩ tự do là rất quan trọng và một thể chế công bằng hữu hảo, với những nguyên
tắc của luật lệ.”
Cần ghi nhận rằng, ngay lúc Đức Đạt Lai Lạt Ma
nói về những vấn đề “ tự do, nguyên tắc luật lệ, sự tôn trọng tất
cả những nền văn hóa, tất cả mọi quốc gia” thì truyền thống văn hóa Tây Tạng,
và vị trí lịch sử Tây Tạng như một quốc gia, đang ở trong những gọng kìm của Trung
Quốc, và Tây Tạng đang đối diện với một cuộc đấu tranh sinh tử quyết định sự sống
còn của một truyền thống và di sản cổ xưa. Đối với Đức Datlai Latma, đây
là một vấn đề sống động, không chỉ là một triết lý trừu tượng. Những thuật ngữ
như “tự do”, “tôn trọng những nền văn hóa con người”, và “nguyên tắc luật lệ” không chỉ là những khẩu hiệu đối với ngài, mà
thật sự chuyên chở một cảm giác chân
thành cấp bách, chứng tỏ rằng khổ đau của con người thật sự bi đe dọa, và rằng
sự cống hiến của Đức Đạt Lai Lạt Ma đối với những nguyên tắc và những biên giới
này trong sự quan tâm của ngài không chỉ dành cho nền văn hóa Tây Tạng mà thôi
nhưng được mở rộng đến tất cả những nền văn hóa trên thế giới. Ngài kết
luận: “Tôn trọng truyền thống người khác là rất quan trọng trong thế giới ngày
nay.”
Theo
Đức Datlai Latma, hoà bình không phải là vắng bóng chiến tranh, mà là sự chấm
dứt kỳ thị và thành kiến , nhất là sự tôn trọng truyền thống của người khác,
của nền văn hóa khác: “Vâng, tôi nghĩ rằng
chúng ta đã thảo luận về vấn đề một số cá nhân có thể có trình độ học vấn hơn
hay giàu có hơn, v.v…, và một số có thể yếu kém hơn, nhưng mặc cho những loại
khác biệt này, họ vẫn là những con người, và đáng trọng với phẩm giá con người
và tôn trọng trên trình độ căn bản ấy. Cùng nguyên tắc áp dụng trên trình
độ văn hóa và dân tộc – có thể có những người khác dị biệt, lối sống của họ hay
lối ăn mặc của họ mà chúng ta có thể không hiểu được, nhưng chúng ta vẫn có thể
duy trì sự tôn trọng phù hợp với chân giá trị con người họ căn cứ trên lòng
nhân đạo thông thường của chúng ta.”
Như thế, theo Đức Datlai Latma, tính đa dạng là yếu tố thiết yếu của cuộc
sống chung hòa bình như một sự dung hợp văn hoá. Ngài quãng diễn : “Nhưng ở đây có một vấn đề khác. Điều
gì đấy rất quan trọng trên nhiều trình độ: học hỏi để biết thưởng thức sự
đa dạng, thật sự phản chiếu trên giá trị của nó, khảo sát những niềm tin của
nó. Càng có thể đánh giá đúng sự đa dạng, chúng ta sẽ càng dễ dàng tôn trọng
hơn những ai có thể là khác biệt. Thí dụ, từ quan điểm nhân loại là một
thể thống nhất, tôi nghĩ sự đa dạng văn hóa, đa dạng những nhóm chủng tộc có thể
làm giảu cho nhân loại. Nên vấn đề thật sự là nhằm để cho tập thể nhân loại phát triển lớn mạnh, những cá nhân
thành viên của tập thể ấy phải thịnh vượng. Tốt lành như một ngôi
vườn. Nhằm để cho một ngôi vườn xinh đẹp và kỳ diệu, ở đấy cần có sự đa dạng
của bông hoa trong ngôi vườn, cây cỏ, và sự phối hợp của nhiều kích cở, hình dạng,
và màu sắc khác nhau bổ sung cho ngôi vườn, và mỗi thứ cần phát triển trong môi
trường riêng của chúng. Trái lại, nếu chúng ta chỉ có một loại hoa trong
vườn ấy, chì trong một sưu tập, điều ấy sẽ đơn điệu nhàm chán. Chính sự
đa dạng đã cho ngôi vườn sự xinh đẹp của nó.”
Trong
các cuộc thảo luận, Đức Đạt Lai Lạt Ma cũng đã nói về mối quan hệ giữa cá nhân
và nhóm. Một người có thể có một ý thức mạnh mẽ về đặc tính cá nhân, của sự độc
lập, của sự tự tin và sự mạnh mẽ của cá nhân như thế nào và cùng lúc ấy có một
ý thức sâu sắc về việc thuộc vào một nhóm, “Không
phải là Tôi hay Chúng Ta, nhưng là Tôi và Chúng Ta.” Ngài mở rộng nguyên tắc ấy đến những nhóm, cổ võ
sự tin tưởng khả năng của nhiều nhóm sống trong một xứ sở, mỗi nhóm ca ngợi đặc
thù của họ, vinh danh truyền thống của họ trong khi cùng lúc ấy trau dồi một ý
thức của việc thuộc vào một đặc tính quốc gia.
Tóm lại, đa dạng là một chiến thuật
thực tiển đầy năng lực chống
lại chủ nghĩa quốc gia cực đoan, giúp cho việc trau dồi sự tôn trọng đối với những ai
mà họ coi là khác biệt. Nói đến đa dạng là nói đến tập thể. Có người giải
thích chữ tập thể-TEAM là “Together Each
Accomplishes More”. Ông Surowiecki tiếp tục ý tưởng của Đức Datlai Latma bằng một nhận định sâu sắc: “Dưới những hoàn cảnh đúng đắn, những tập thể
là thông minh một cách nổi bật, và thường sáng suốt hơn người thông minh nhất
trong đám ấy.” Ý tưởng của Surowiecki hổ trợ thêm cho biện luận của Đức
Đạt Lai Lạt Ma rằng sự đa dạng, cho dù là sự đa dạng của những cá thể trong đám
đông, sự đa dạng văn hóa trong một quốc gia, hay sự đa dạng quốc gia trong hành
tinh của chúng ta, có thể cống hiến những lợi ích lớn lao.
.
No comments:
Post a Comment