Hồ Trường

TÌNH CHA NGẬM NGÙI

Ngô Quốc Sĩ

          Thi ca Việt Nam thường đậm nét tình mẹ. Điều đó dễ hiểu,

bởi lẽ, hình ảnh người mẹ luôn luôn gắn bó với con từ lúc mang

thai, đến ngày sinh nở bú mớm, và trải dài từ khi con chập chững

vào đời, đến ngày khôn lớn và tận cuối đời khi con nhắm mắt.

Hẳn nhiên tình cha cũng không kém tha thiết, nhưng có lẽ với

tâm lý và hoàn cảnh cũng như trách nhiệm gánh vác cuộc đời,

tình cảm của người cha kín đáo hơn, thâm trầm hơn và có khi

nghiêm khắc hơn.. Đời thường là thế. Nhưng trường hợp nhà thơ

Dzạ Chi có phần khác biệt. Qua bài thơ “Của Hồi Môn Cho Con”,

người ta nhìn thấy tình yêu của người cha đối với người con gái

trong ngày bước lên xe hoa qủa thật da diết, làm mủi lòng mọi

người, không còn lời nào để nói, chỉ còn biết cảm thông ngậm

ngùi…

          Vào thơ Dzạ Chi đã thổ lộ tâm tình người cha vừa chua xót,

vừa bùi ngùi khó tả, với nỗi lòng nửa đầy nửa vơi khi tiễn con về

nhà chồng. Vẫn biết rằng, con gái giã từ mẹ cha để theo chồng,

không phải là phân ly một đời, mà chỉ là rời tay người thân để xây

dựng cuộc đời mới với nhiều mộng ước trong lành. Nhưng với

tình yêu chan chứa, Dzạ Chi đã cảm thấy lòng mình chùng

xuống, nếu không nói là đứt đoạn khi phải rời tay con yêu:

                   Đêm nay Ta tiễn con đi

                   Cũng đâu hẵn đã phân ly một đời

                   Sao lòng Ta cứ đầy vơi

                   Hết chua xót phận lại bùi ngùi thương

          Thương con, nhớ con rời tay cha mẹ ra đi, như chim non

vừa đủ lông cánh rời tổ là chuyện dĩ nhiên. Nhưng trường hợp

Dzạ Chi, cũng như toàn thể dân Việt lưu vong, sống tạm dung nơi

đất lạ quê người, nỗi mất mát hình như lớn hơn bội phần. Từ

ngày bỏ lại sau lưng quê hương yêu dấu, xa ruộng vườn và mộ

phần tổ tiên, cảm thức ly tán đã ám ảnh dân Việt, làm cho mỗi

người muốn ghì chặt lấy những gì mình có như thể chút gì còn lại

trên bàn tay trắng. Đã thế, người Việt lưu vong còn mang tâm

cảm “nợ chưa trả, ân chưa đền” như thể chim bằng gãy cánh,

cuộc đời còn dang dở.. Nguyễn Công Trứ may mắn trả hết nợ

tang bồng nên có thể vỗ tay reo. Còn Dzạ Chi nói riêng, và dân

Việt nói chung, vẫn còn nặng nợ đối với quê hương dân tộc, với

cuộc đời, với gia đình và ngay cả đối với chính mình, nên lòng

còn vướng bận, tâm còn ray rứt, ngay cả khi đời đả xế chiều:

                   Xứ người nặng nợ lưu vong

                   Nợ cơm áo gọi ,nợ non sông đòi

                   Phần con lo đã mòn hơi

                   Thương con Ta phải trần phơi thân già

          Bi đát nhất là nhà thơ lưu vong đã cảm thấy mình như kẻ vô

gia cư, vô tổ quốc, lê gót chân lạc loài giữa chốn phồn hoa, bước

đi như kẻ không hồn, chẳng khác nào một người Chàm suốt đời

ôm hận Đồ Bàn:

                   Nhà hàng cửa chợ Ta qua

                   Đắng cay cũng lắm xót xa đã tràn

                   Mím môi nuốt hận Đồ Bàn

                   Thâu đêm một bóng dân Chàm cưu mang

          Làm thân mất nước, với nỗi buồn “quốc phá gia vong” Dzạ

Chi đã muốn ghì chặt lấy những gì còn sót lại. Đó là tình gia

đình. Nhưng oái oăm thay! Nhà thơ đành bó tay, cúi đầu chấp

nhận thêm mất mát khi con gái rời tay thương, xa tổ ấm, qua

sông trên chuyến đò ngang, ra đi xây cuộc sống mới trên bến lạ:

                   Tim Ta máu dẫu tuần hoàn

                   Giọt đau quốc phá giọt buồn gia vong

                   Giờ thêm một chuyến đò ngang

                   Con về bến lạ càng man mác sầu

          Xa con yêu, lòng cha cảm thấy bất an, thao thức trong âu lo.

Không biết người con vụng dại ngây thơ như con chim nhỏ có

vững bước chân giữa cuộc đời dâu bể này không? Xa vòng tay

âu yếm của cha mẹ, con yêu sẽ ra sao? Càng nghĩ càng lo, càng

chơi vơi trong nỗi buồn da diết, mặc cho đêm vui tân hôn rộn rã

tiếng cười…

                   Trôi đi đâu ?!! Bay về đâu ?!!

                   Ơi con chim nhỏ giữa dâu bể đời

                   Đêm vui gió lộng tiếng cười

                   Riêng mình Ta vẫn buồn chơi vơi buồn

          Như một mỉa mai vô cùng bi đát, giữa cảnh pháo đỏ rượu

nồng, trang phục lộng lẫy, tiếng nhạc rộn ràng, Dzạ Chi đã âm

thầm nhìn vào chính mình, nhìn lên tay mình, tìm chút gia tài còn

lại khi tóc đã hoa râm và đời đã xế bóng. Tác giả đã thấy gì? Tất

cả chỉ là trống vắng với bàn tay trơn, với lòng trống trải..Tự nhiên,

tác giả đã cảm thấy tủi thân. Tủi cho chính mình. Tủi cho dân Việt

mất quê hương:

                   Nhìn quanh.Pháo đỏ.Rượu nồng

                   Tủi thân ngó xuống đôi bàn tay trơn

          Còn gì bi đát hơn? Người ta tiễn con gái về nhà chồng với

của hồi môn qúy giá. Nào là gấm vóc lụa là. Nào là kim cương

vàng bạc. Còn ta? Của hồi môn cho con gái yêu chỉ là mấy vần

thơ suông đơn sơ, nhưng chan chứa cả một trời thương rút ruột

trải hồn. Tủi cho ta và cũng tủi cho con. Đó cũng chính là niềm tủi

hận của dân tộc trong kiếp sống lưu vong:

                   Thôi đành rút ruột trải hồn

                   Nỗi lòng Ta với mấy vần thơ suông

                   Bài thơ thay của hồi môn

                   Chào con…bến đục bến trong…xin chào.

          Hẳn nhiên là có tủi có hận. Nhưng xét cho cùng, của hồi

môn của nhà thơ Dzạ Chi tặng cho con gái lại qúy giá vô ngần.

Đó là tình cha tha thiết. Đó là nguồn thương bất tận. Và đó cũng

chính là nét đẹp tuyệt với của truyền thống văn hoá Việt

Nam.. “Công cha như núi Thái Sơn, Nghĩa mẹ như nước trong

nguồn chảy ra…” Nguồn thương còn chảy mãi, chảy mãi không bao

giờ ngừng…