VĂN HÓA HỦY DIỆT
Với
nhiều người ngoại quốc, Việt Nam là những bãi biển cát trắng tuyệt đẹp, là món
Phở thơm đầy hương vị, là những ruộng bậc thang vàng óng ả, là cốc cà phê quyến
rũ hơn hết thảy các loại cà phê trên thế giới…
Nhưng
nước Việt đẹp nhất là con người Việt, là chủ thể tạo nên những giá trị cốt lõi
nhất của một Việt Nam đầy khác biệt. Tổ quốc không phải chỉ là một mảnh đất,
vài hòn đảo, nếu chỉ dồn mọi căm hận để đòi giữ chủ quyền lãnh thổ, chúng ta đã
quên đi mất sức mạnh dân tộc thật sự đến từ đâu.
Trong
cả bộ phim siêu anh hùng Thor – Tận thế Ragnarok, có lẽ những lời của thần Odin
nói với Thor trước khi rời đi đã cởi nút thắt trong tâm Thor và cũng là những lời
có ý nghĩa hơn cả: “Asgard không phải là một mảnh đất. Nó chưa bao giờ là một mảnh
đất… Asgard là nơi người Asgard đứng”.
Nhà
văn trẻ Lê Nguyễn Nhật Linh khi viết cuốn sách bán chạy hơn 10.000 cuốn về Nhật
Bản cũng đã khẳng định ngay từ trang đầu tiên, “nước Nhật đẹp nhất của tôi
chính là người Nhật”.
Và
một minh chứng hùng hồn khác là những người Do Thái lang bạt, sau cả thế kỷ di
chuyển, họ vẫn giữ được những giá trị cốt lõi của dân tộc Do Thái hùng mạnh.
Cho tới khi được an cư, dù vẫn phải đối diện với những xung đột sắc tộc, nhưng
họ đã làm nên những kỳ tích Israel trên mảnh đất khô cằn nhờ sức mạnh dân tộc tới
từ văn hóa truyền thống đầy bản sắc của mình.
Rõ
ràng, điều làm nên sức mạnh quốc gia không phải ở độ rộng lớn của mảnh đất mà
chúng ta gọi là tổ quốc. Văn hóa chính là điều làm nên sức mạnh của mọi dân tộc
hùng cường trên thế giới. Ở vị thế luôn phải gồng mình, khéo léo chống trả sự ức
hiếp của ngoại bang, người Việt ngày nay lại đang tự đánh mất đi sức mạnh của
mình bằng những thứ văn hóa mới mẻ nhưng đầy tính hủy diệt.
Giá
trị duy nhất để chúng ta tôn vinh là Văn Hóa, nhưng hãy suy ngẫm lại từ khoảng
chục năm gần đây, liệu chăng văn hóa của chúng ta đã có còn nguyên vẹn. (Ảnh:
TDQ)
Văn hóa “Giả dối”
Có
lẽ chưa bao giờ người Việt mất niềm tin vào nhau nhiều như thời nay. Sống trong
một quốc gia mà chúng ta phải đề phòng, nghi ngờ từng nhánh rau, hột gạo mua
ngoài chợ, cho đến tấm bằng tốt nghiệp của cả một thế hệ trẻ vốn là sức mạnh của
tương lai dân tộc, thì liệu chúng ta có thể rộng lòng mà tin yêu những người
xung quanh mình, thực lòng tin tưởng vào cộng đồng mà mình gọi là dân tộc?
Sự
giả dối có mặt ở mọi nơi, ngay từ mảnh đất đáng nhẽ phải là trong sạch và thuần
hậu nhất – Giáo dục. Đáng nhẽ đó phải là nơi ươm trồng nên những con người tốt
trước khi trở thành người tài giỏi, nhưng các em lại được dạy phải chạy đua
thành tích, phải đạt điểm tốt, danh hiệu, kết quả tốt bất chấp phương cách. Học
là để sau này có điều kiện tốt mà kiếm nhiều tiền, để làm rạng danh gia tộc,
làm bố mẹ nở mày nở mặt… chứ không phải là để làm người.
Giáo
viên cũng không đặt cái nghề của mình ở vị trí thiêng liêng cao cả là dạy làm
người, mà là nghề để kiếm miếng cơm manh áo. Doanh nghiệp, tổ chức tuyển người
cũng không nhìn gì khác ngoài bằng cấp. Và cả xã hội chạy theo bằng cấp, hình
thức trong khi ai cũng nhận ra sự phi lý mà chẳng thể thay đổi, bởi chúng ta đều
chỉ cần được việc của mình là ổn rồi.
Một
khảo sát xã hội vào năm 2008 của GS.TSKH Trần Ngọc Thêm – Giám đốc Trung tâm
Văn hóa học lý luận và ứng dụng (ĐH Quốc gia Tp.HCM) đã chỉ ra, tỷ lệ nói dối ở
học sinh cấp 1 là 22%, cấp 2 là 50%, cấp 3 là 64% và đến cấp đại học là 80%. Đó
là những con số rất đáng báo động và đau lòng.
GS.TSKH
Trần Ngọc Thêm – Giám đốc Trung tâm Văn hóa học lý luận và ứng dụng đã chỉ ra tỉ
lệ nói dối ở bậc đại học lên tới 80%, vậy chăng chúng ta đang mất đi điều gì
đó…(Ảnh: giaoduc.net)
“Trong
một bài viết in trên báo Văn Nghệ số ra 10/01/1974, một nhà báo mỹ là Lady
Borton kể rằng lúc đầu đến Việt Nam, bà có phần choáng ngợp trước một xã hội
lành mạnh, mọi người rất ham đọc sách, rõ ra một xã hội có giáo dục. Còn giờ
đây, bà được chứng kiến muôn điều tồi tệ. Một lần, tại một trong những trường đại
học nổi tiếng nhất Hà Nội, bà dự buổi kiểm tra ở một lớp tiếng Pháp. Mọi sinh
viên còn rất trẻ, người nào cũng lanh lợi. Thế mà lúc làm bài thi, chỉ thấy họ
trổ ra mọi mánh lới man trá. Trong một giờ bà đã nhìn thấy những mánh lới nhiều
hơn cả quãng đời trước đó của bà cộng lại, Lady Borton xem đây như một điều khủng
khiếp”, tác giả Vương Trí Nhàn đã lấy ví dụ để minh chứng cho văn hóa giả dối từ
trên học đường của thế hệ trẻ Việt Nam.
Từ
giáo dục, cái nôi làm nên nhân cách con người, chúng ta đã được dạy về sự giả dối,
nên đương nhiên sự giả dối sẽ là một phần của văn hóa chủ đạo của người Việt mới.
Quan
chức thì chạy chức chạy quyền rồi sau đó phải tận lực vơ vét để “bù lỗ”, phải
cho con em vào ngồi đầy công sở nào “ngon ăn”, vì làm quan không phải để lo cho
dân mà là để kiếm thật nhiều tiền, để làm rạng danh dòng họ.
Người
dân làm cái việc đơn giản hàng ngày như đi trên đường cũng phải vi phạm luật giao
thông từ vài giây đèn đỏ cho tới trèo lên vỉa hè. Đơn giản hơn nữa, là xếp hàng
mua đồ cũng phải chen ngang, lấn dọc, vào bệnh viện thì cũng đi cửa sau, làm dịch
vụ cho nhanh… Sự chân thật không có chỗ khi văn hóa giả dối lên ngôi.
Gần
đây nhất là sai phạm giáo dục tại Hà Giang, đăng trên tờ Lao Động có bài viết về
nghi án giám đốc sở GD-ĐT Hà Giang “đánh một mẻ lớn” khi còn khoảng 72 ngày nữa
là về hưu. (Ảnh: Lao Động)
“Ác” thay cho “Thiện”
“Thời
xưa đi học… Học đến sách Minh tâm thì nhớ câu: ‘Cái mà mình không muốn, thì đừng
làm cho người khác’” – (Trích Hà Nội thanh lịch), đó là lời cụ Hoàng Đạo Thúy
chia sẻ trong cuốn sách cuối cùng của mình. Đó chính là cái đức Thiện của văn
hóa truyền thống mãi luôn là kim chỉ nam đúng đắn cho con người mọi thời đại.
Cái thời mà cụ nhắc đến đó cũng chỉ cách chúng ta khoảng 2 thế kỷ. Hơn 200 năm
sau, những gì cổ nhân dạy đã được con cháu sáng tạo thành ngược lại hoàn toàn.
Đó là làm gì cũng phải nghĩ đến bản thân trước tiên.
Cách
đây chỉ vài chục năm, liệu có ai nghĩ được, cụm từ “người Việt đầu độc người Việt”
lại trở nên phổ biến và không còn là điều gì quá sốc như bây giờ. Đến nông dân
trồng rau cũng phân ra hai luống, một bên phun thuốc để đem bán cho đồng bào
mình, một bên organic cho sạch sẽ để gia đình mình ăn. Thực phẩm sạch lên ngôi
với giá đắt gấp 2, gấp 3 thực phẩm “bình thường”, mà đáng lẽ đồ sạch phải là điều
đương nhiên người tiêu dùng được hưởng chứ không phải đặc cách dành cho người
giàu.
Báo
Tuổi trẻ ngày 22/03/2016 đăng một bản tin với cái tít gây sốc “Trên 6 triệu con
heo xơi chất cấm vô bụng dân Việt”. Năm 2014, Tổ chức Y tế thế giới cho biết, mỗi
năm ở Việt Nam có thêm 200.000 người mắc ung thư và 70.000 chết vì căn bệnh
này. Với tỷ lệ đó, Việt Nam trở thành một trong những quốc gia hàng đầu thế giới
về tỷ lệ mắc và chết vì ung thư. Nguyên nhân chính đến từ thực phẩm nhiễm bẩn.
Nhưng dường như những thông tin như thế này không còn làm người Việt thấy
choáng váng nữa, họ chỉ đơn giản là tự tìm cách bảo vệ mình hoặc tặc lưỡi cho
qua và sống chung với lũ.
Năm
2016 trên tờ Tuổi Trẻ đưa tin hơn 6 triệu con heo xơi chất cấm vô bụng dân Việt,
Người Việt đang đầu độc chính mình, chắc có lẽ thế mà tỉ lệ ung thư và các bệnh
hiểm nghèo tăng chóng mặt. (Ảnh: Blikk)
Cái
ác không chỉ thể hiện ở việc bất chấp mọi cách để làm giàu, chà đạp lên lợi ích
của người khác với tầm nhìn ngắn ngủn vì chỉ thấy cái lợi của bản thân. Cái ác
của người Việt ngày nay còn thể hiện ở mọi ngôn từ, lời nói, dù ở trên mạng xã
hội nơi người ta không phân biệt nổi ảo và thật cho đến ngoài đời thường.
Truyền
thông đầy rẫy những tít báo với từ ngữ như “bóc phốt”, “tố”, “ném đá”, “chơi
khăm”, “không đội trời chung”, “thảm họa”… Ngôn từ của cả một thế hệ mới thì
toàn “chém gió”, “chết đi!”, “ngu như…”, “mù à?”, “điên à?”, “thích chết à?”…
Trên mạng xã hội thì đủ mọi cấp bậc của ngôn từ mang tính sát thương, người ta
cũng sẵn sàng chửi bới nhau, mạt sát, thóa mạ, phán xét bằng lời cay nghiệt từ
những chuyện nhỏ bé như anh chàng nào đó khoe khoang về độ sành điệu cho đến
người này cướp chồng của người kia… Và tất nhiên với những vấn đề “nóng” trong
xã hội, thì họ bàn luận bằng đủ loại góc nhìn, nhưng chẳng mấy khi có tính chất
đóng góp, khách quan và rộng lượng.
Từ
sự giả dối, ác mồm ác miệng, ác cả trong hành động vụ lợi chăm chút cho bản
thân mặc kệ người khác, tất yếu sẽ đi kèm với một thứ văn hóa đầy tính thù địch
khác.
Khi
chúng ta đang lạc lõng giữ một xã hội đầy góc nhìn đấu tranh, đấu tranh vì điều
này điều khác, vậy phải chăng ngôn từ của chúng ta cũng đang bị biến dạng méo
mó. (Ảnh: Dinside).
“Tranh đấu” từ những
điều nhỏ nhặt nhất
Xã
hội Việt Nam sau mấy chục năm kết thúc chiến tranh, vẫn ám ảnh bởi sự tranh đấu
đến kỳ lạ. Trên các phương tiện truyền thông và ở mọi ngõ ngách của cuộc sống
thời bình, người ta vẫn dùng những từ như “chiến sĩ”, “mặt trận”, “xung phong”,
“xung kích”, “đấu tranh”, “chiến đấu”… “Thi” thì phải đi kèm với “đua”, “phòng”
thì phải đi đối với “chống”. Thật ra chỉ cần làm thật tốt hết sức những gì mình
có thể thì sẽ đạt kết quả tốt, không cần phải đua với ai. Và những cái xấu tự
nó cũng không thể tồn tại nếu ai cũng làm việc tốt, vậy sao cần chống cái xấu,
mà không phải là làm thật tốt cái ta có thể làm được, cái xấu tự nó sẽ mất
đi.
Ừ
thì cứ cho là có thể dùng từ chống lại những thứ như tham nhũng, đói nghèo đi
(mà thực tế là nó không thể tồn tại nếu con người không tạo ra nó, không biết
chống là chống ai?)… nhưng ảo tưởng thành quen khi nghĩ có thể chống lại được cả
thiên tai thì hiếm thấy có quốc gia nào. Vậy mà chúng ta vẫn “chống” cả lũ lụt
từ bao lâu nay.
Hiện
vẫn chưa rõ những thứ chúng ta hô chống lại đó có suy yếu được không, nhưng rõ
ràng là tự chúng ta lại hình thành một tâm lý “kháng chiến”, phân định lằn ranh
“địch – ta” với ngay chính những người xung quanh mình. Trong công tác thì phải
đạt “chiến sĩ thi đua”, nỗ lực trong cuộc sống thì gọi là “phấn đấu”, như thể
muốn vươn lên thì ta nhất định phải đấu với ai đó.
Với
thứ văn hóa tranh đấu đó, chúng ta cảnh giác, hoài nghi và phán xét mọi sự khác
biệt. Không có môi trường cho tinh thần khoan dung và sáng tạo phát triển. Người
với người chỉ toàn hằm hè, thiếu tin tưởng và đố kỵ.
Người
ta lo sợ khi chân thành tin tưởng vào điều mà lại bị lừa gạt, thì bản thân sẽ tổn
thương sâu sắc. Càng chân thành càng bị tổn thương mãnh liệt, họ càng biểu hiện
ra tâm lý cảnh giác cao độ, thậm chí đi đến cực đoan, không tin tưởng bất kỳ
ai.
Người
Việt trở nên hung hăng hơn, tưởng chừng như sự căng thẳng luôn hiện hữu và chỉ
cần động đến cái tôi đó thì sẵn sàng động thủ, âu cũng vì cái Giả – Ác – Đấu đã
ăn sâu vào trong tiềm thức, thay vì thông cảm, con người lại đấu đá lẫn nhau. (Ảnh:
DNVN)
Người
Việt thời nay hay phán xét thành công của người khác để giảm bớt cảm giác thua
kém. Họ sẵn sàng chửi bới, hoặc nhẹ nhàng hơn thì cáu gắt khi chẳng may có ai
đó chặn đường xe của mình. Họ chà đạp lên quyền lợi của người khác, chen lấn,
cướp giật để tiến nhanh hơn hay đơn giản chỉ là để có được đồ ăn hạ giá.
Không
cần phải dẫn chứng đầy đủ để chứng minh sự tồn tại của thứ văn hóa Giả – Ác – Đấu
nói trên, bởi chỉ cần nhìn quanh môi trường chúng ta đang sống, những người
chúng ta quen biết, bạn sẽ chắc chắn gặp một vài trường hợp của thứ văn hóa này
đang hiện hữu trong cuộc sống hàng ngày.
Giả – Ác – Đấu là thứ
văn hóa mang tính hủy diệt
Văn
hóa giàu bản sắc, thuần thiện, tốt đẹp thì sẽ là sức mạnh của cả một dân tộc.
Nhưng nếu là thứ văn hóa xấu xí, nó sẽ luôn là vật cản, ngăn trở con người hoàn
thiện bản thân, phát triển xã hội bền vững, thịnh vượng. Với văn hóa Giả – Ác –
Đấu, xã hội sẽ không khác gì một vườn thú, cạnh tranh, sinh tồn và đầy hỗn loạn.
Bạn trách cứ người khác, lên án thực trạng xã hội, bạn lo lắng cho tương lai của
con cái mình, thế nhưng mọi người ai cũng có góp chút sóng mà thành bão.
Chúng
ta kêu gọi phải đoàn kết dân tộc, phát huy sức mạnh dân tộc, nhưng dân tộc với
khái niệm ngay sát sườn là môi trường chúng ta đang sống thì lại là những con
người mang trong mình văn hóa Giả – Ác – Đấu đến lạnh người. Nếu muốn đột phá,
muốn vươn mình đứng dậy, tự tin bước ra thế giới, tự hào khi được nhắc tới là
người Việt Nam, trước hết bạn phải loại bỏ thứ văn hóa mới mẻ nhưng đầy tính hủy
diệt này.
Giả
– Ác – Đấu chính là chống lại Chân – Thiện – Nhẫn, những giá trị nhân văn, phổ
quát nhất của nhân loại mọi thời đại. Thay vì Chân thành, trung thực, người ta
lại giả dối, lừa lọc. Thay vì Thiện lương, nhân ái, người ta lại ác độc, thâm
hiểm. Thay vì Nhẫn nại, hòa ái, người ta lại đấu tranh, đầy hiềm khích. Thứ văn
hóa mới đang ngang nhiên chống lại những điều đương nhiên mà con người phải có
để có thể chung sống hòa bình và thịnh vượng, vậy thì tất nhiên nó sẽ là rào cản
cho sức mạnh dân tộc.
Hãy
bắt đầu từ những việc nhỏ, một ý thức vì người khác, bởi vì đơn giản: Khi ta tặng
bạn hoa hồng tay ta còn vương mãi mùi hương. (Ảnh: ĐKN)
Vậy
thì thay vì chỉ ngồi chửi rủa anh hàng xóm lớn mạnh đang ngày đêm gây hấn với
chúng ta, thay vì nói xấu lẫn nhau, bêu rếu về người Việt xấu xí giữa làn sóng
hội nhập đầy thách thức. Lòng yêu nước, tự hào dân tộc nên được hiện thực hóa từ
những việc nhỏ nhặt nhất. Hãy cùng nhau dẹp bỏ thứ văn hóa Giả – Ác – Đấu, quay
trở về với Chân – Thiện – Nhẫn để quy tụ sức mạnh.
Bởi
một xã hội có Chân – Thiện – Nhẫn thì sẽ có sự ổn định, sự thịnh vượng, có môi
trường tốt cho những đột khởi tích cực, và trên hết là có niềm tin. Khi tất cả
mọi người dân đều tin tưởng lẫn nhau, tin tưởng vào quốc gia, vào những giá trị
mà mình đại biểu và tin tưởng rằng làm điều tốt thì sẽ được đền đáp, thì đó
chính là một tập thể hùng mạnh nhất.
Thuần
Dương